નિવૃત્તિ પહેલાં CJI ચંદ્રચૂડનો અંતિમ ચુકાદો, બુલડોઝર મારફત ન્યાય કરાય તે સ્વીકાર્ય નથી

નવી દિલ્હી, તા.૧૦
યુપી સરકારના બુલડોઝર પગલા પર દેશની સૌથી મોટી કોર્ટનો આદેશ આવ્યો છે, જેનું ઘણા રાજ્યોની સરકારોએ પાલન કર્યું હતું. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું છે કે ભારતના નાગરિકોની સંપત્તિને નષ્ટ કરવાની ધમકી આપીને તેમના અવાજને દબાવી શકાય નહીં. સર્વોચ્ચ અદાલતે તેની ટિપ્પણીમાં એમ પણ કહ્યું કે, કાયદાના શાસનમાં ‘બુલડોઝર ન્યાય’ સંપૂર્ણપણે અસ્વીકાર્ય છે. ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલા અને જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રાની ખંડપીઠે કહ્યું કે બુલડોઝર વડે ન્યાય આપવો એ કોઈપણ ન્યાય પ્રણાલીનો ભાગ ન હોઈ શકે. સીજેઆઇની અધ્યક્ષતાવાળી ખંડપીઠે કહ્યું, ‘બુલડોઝર દ્વારા ન્યાય અપાવવાનો આવો દાખલો બીજે ક્યાંય સામે આવ્યો નથી. એક ગંભીર ખતરો છે કે જાે રાજ્યની કોઈપણ પાંખ અથવા અધિકારી દ્વારા ઉચ્ચ હાથ અને ગેરકાયદેસર વર્તનને મંજૂરી આપવામાં આવે છે, તો નાગરિક સંપત્તિનો નાશ બાહ્ય કારણોસર પસંદગીના બદલામાં પરિણમશે.
કોર્ટે કહ્યું કે, રાજ્ય સરકાર દ્વારા આ પ્રકારની મનસ્વી અને એકપક્ષીય કાર્યવાહી સહન કરી શકાય નહીં. જાે આને મંજૂરી આપવામાં આવશે, તો કલમ ૩૦૦છ હેઠળ મિલકતના અધિકારની બંધારણીય માન્યતા મૃત પત્રમાં ફેરવાઈ જશે.
સીજેઆઇનીનિવૃત્તિની પૂર્વસંધ્યાએ શનિવારે અપલોડ કરવામાં આવેલા વિગતવાર આદેશમાં તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો માટે ફરજિયાત સલામતીનાં પગલાં મૂકતાં, કોર્ટે ચુકાદો આપ્યો કે કોઈપણ તોડી પાડવા પહેલાં યોગ્ય સર્વેક્ષણ, લેખિત સૂચના અને વાંધાઓ ધ્યાનમાં લેવા જાેઈએ. આ માર્ગદર્શિકાનું ઉલ્લંઘન કરનારા અધિકારીઓને શિસ્તભંગની કાર્યવાહી અને ફોજદારી આરોપો બંનેનો સામનો કરવો પડશે.કોર્ટે કોઈપણ મિલકતને તોડતા પહેલા છ જરૂરી પગલાં લેવાનો આદેશ આપ્યો હતો. પ્રથમ- અધિકારીઓએ પહેલા હાલના જમીનના રેકોર્ડ અને નકશાની ચકાસણી કરવી પડશે. બીજું, તેઓએ વાસ્તવિક અતિક્રમણને ઓળખવા માટે યોગ્ય સર્વે કરાવવો પડશે. ત્રીજું- કથિત અતિક્રમણ કરનારાઓને ત્રણ લેખિત નોટિસ જારી કરવી જાેઈએ. ચોથું- તેમના વાંધાઓ પર વિચાર કરવો જાેઈએ અને તે પછી કાર્યવાહી માટે સ્પષ્ટ આદેશ પસાર કરવો જાેઈએ. પાંચમું- અતિક્રમણ કરનારાઓને તેમના અતિક્રમણને સ્વેચ્છાએ દૂર કરવા માટે વાજબી સમય આપવો જાેઈએ અને નંબર છ- જાે જરૂરી હોય તો વધારાની જમીન કાયદેસર રીતે સંપાદિત કરવી જાેઈએ. ત્યાર બાદ જ અન્ય કોઈ મોટી કાર્યવાહી કરવી જાેઈએ.
ખંડપીઠે કહ્યું કે રાજ્યએ ગેરકાયદે અતિક્રમણ અથવા ગેરકાયદેસર રીતે બાંધવામાં આવેલા બાંધકામોને દૂર કરવા માટે પગલાં લેતા પહેલા કાયદાની યોગ્ય પ્રક્રિયાનું પાલન કરવું જાેઈએ. કાયદાના શાસન હેઠળ બુલડોઝર ન્યાય સંપૂર્ણપણે અસ્વીકાર્ય છે. જાે આને મંજૂરી આપવામાં આવશે તો કલમ ૩૦૦A હેઠળ મિલકતના અધિકારની બંધારણીય માન્યતા સમાપ્ત થઈ જશે.
૩૦૦A ની જાેગવાઈઓ વિશે વાત કરતા, બંધારણની કલમ ૩૦૦A જણાવે છે કે કાયદાની સત્તા વિના કોઈપણ વ્યક્તિને તેની સંપત્તિથી વંચિત રાખવામાં આવશે નહીં. ૨૦૧૯માં ઉત્તર પ્રદેશના મહારાજગંજ જિલ્લામાં એક મકાનને તોડી પાડવા સંબંધિત કેસમાં ટોચની કોર્ટે ૬ નવેમ્બરે પોતાનો ચુકાદો આપ્યો હતો. ખંડપીઠે યુપીની યોગી આદિત્યનાથ સરકારને વચગાળાના પગલા તરીકે અરજદારને રૂ. ૨૫ લાખનું વળતર ચૂકવવાનો નિર્દેશ પણ આપ્યો હતો. તમને જણાવી દઈએ કે અરજદારનું ઘર રોડ પ્રોજેક્ટ માટે તોડી પાડવામાં આવ્યું હતું.